Tế bào gốc là gì? Top 6 công dụng của tế bào gốc

Tế bào gốc là gì? Lưu trữ tế bào gốc được coi là “bảo hiểm sinh học” suốt đời giúp ngăn ngừa và điều trị nhiều bệnh hiểm nghèo ở bé và toàn cơ thể. Vậy tế bào gốc là như thế nào? Công nghệ tế bào gốc vận hành ra làm sao và ứng dụng của tế bào gốc đối với y học cụ thể là như thế nào? 

Ứng dụng công nghệ tế bào gốc thu hút nhiều sự chú ý của rất nhiều nhà khoa học, các chuyên gia cùng các nhà đầu tư trong vài năm trở lại đây. 

Việc lưu trữ tế bào gốc có thể giúp tăng khả năng điều trị nhiều bệnh lý hiểm nghèo ở chính người được lưu trữ tế bào hoặc người thân trong gia đình, bạn bè cùng máu mủ. Tế bào gốc được tìm thấy trong phôi và toàn bộ cơ thể trưởng thành. 

Tế bào gốc là gì? 

Tế bào gốc là tế bào có khả năng tự biến đổi, tăng sinh và tự biệt hoá từ các loại tế bào khác nhau làm nhiệm vụ tại một mô nhất định. 

Tế bào gốc có thể được chiết xuất từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có tế bào gốc từ máu và mô dây rốn chứa một số lượng tế bào rất đáng kể và có nhiều ưu thế vượt trội. Trường hợp bé được lưu trữ tế bào gốc, nguồn tế bào này có thể được nhân lên tăng số lượng tế bào gốc cho việc điều trị. Từ máu dây rốn có thể tách được tế bào gốc tạo máu. 

Từ mô dây rốn có thể tách được tế bào gốc trung mô. Tế bào gốc tạo máu khi được đưa vào máu bằng hệ thống tĩnh mạch sẽ vận chuyển đến tủy xương. Tại ghép, tế bào sẽ tăng sinh và tạo nên các tế bào máu mới bù đắp hoàn toàn cho tế bào cũ bị khiếm khuyết. 

Ghép tế bào gốc tạo máu có thể điều trị được nhiều bệnh nan y liên quan đến hệ thống tạo máu bao gồm đa u tủy xương, ung thư bạch cầu mãn tính, thalassemia, . .. 

Còn về tế bào gốc ngoại mô, tiềm năng ứng dụng điều trị nhiều bệnh khác nhau dựa trên hai nguyên lý chính là khả năng biệt hoá tạo các tế bào mới từ chính tế bào bị khiếm khuyết và khả năng điều hoà hệ miễn dịch. 

Các nghiên cứu lâm sàng về tế bào gốc nhắm tới các bệnh liên quan đến miễn dịch bao gồm Lupus ban đỏ hệ thống (SLE), bệnh ghép động mạch chủ (GvDH) và một số bệnh về viêm gan, các tổn thương khó lành như tiểu đường, . …

Tại Việt Nam, việc nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc tạo máu phục vụ chẩn đoán, điều trị các bệnh lý đã được tiến hành từ những năm 90 của thế kỉ XX. Gần đây, tế bào gốc trung mô cũng đã được ứng dụng trong điều trị viêm gan và các nghiên cứu lâm sàng điều trị tiểu đường, phổi tắc nghẽn mạn tính, xơ gan, …… 

Phân loại tế bào gốc dựa trên nguồn gốc 

1. Tế bào gốc phôi 

Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cells – ESC) là loại tế bào gốc có từ phôi lúc sơ sinh mang đến khi phôi trưởng thành. Các tế bào phôi có tiềm năng biệt hoá cao. 

Tuy nhiên, muốn có được tế bào gốc phôi, người ta cần tách chiết phôi trứng, tuy được tạo nên từ nhân tạo nhưng cũng phát sinh vấn đề đạo đức. Liên quan đến tế bào gốc phôi mới đang ngừng ở cấp độ nghiên cứu. 

2. Tế bào gốc trưởng thành 

Ở các mô trưởng thành cũng có một số lượng tế bào gốc nhất định được gọi là tế bào gốc trưởng thành (Adult Stem Cells – ASC). Tế bào gốc trưởng thành có tiềm năng biệt hóa thấp hơn tế bào gốc phôi, tuy nhiên nghiên cứu và ứng dụng không gặp phải rào cản nào. 

Ứng dụng của tế bào gốc trưởng thành ngày nay phần lớn dựa trên tế bào gốc tạo máu và tế bào gốc biểu mô. Tế bào gốc tạo máu có thể thu được từ tủy xương, từ máu ngoại vi và từ máu dây rốn. Tế bào gốc nội mô có thể thu được từ tủy xương, mô ngoại vi, mô dây rốn. 

3. Tế bào gốc từ mô dây rốn 

Mô dây rốn liên kết giữa nhau thai và bào thai có chứa nhiều loại tế bào gốc khác nhau nằm trong bộ tế bào gốc nhũ nhi (Infant Stem Cells), có thể kể đến gồm: Tế bào gốc trung mô (Epithelial Stem Cells), tế bào gốc biểu mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs) và tế bào gốc hắc mô (Endothelial Stem Cells). .. 

Mỗi loại tế bào gốc từ mô dây rốn lại là những tế bào đa năng, có thể biệt hoá các tế bào thuộc hệ thống thần kinh trung ương, mạch máu, thận, xương. .. giúp hỗ trợ điều trị các bệnh lý tại các bộ phận liên quan. 

Loại tế bào được nghiên cứu và thí nghiệm nhiều nhất chính là tế bào gốc trung mô MSCs. Tế bào MSCs từ mô dây rốn có nhiều ưu thế so với tế bào MSCs gốc từ mô mỡ và tủy xương như việc thu gom không xâm lấn, số lượng nhiều, tăng sinh nhanh, tế bào vẫn còn có thể bị tổn thương nhiều do sự ảnh hưởng của môi trường. 

Tuy nhiên, MSCs từ mô dây rốn phải thu gom ngay từ khi em bé được sinh ra và lưu trữ với nhiệt độ phù hợp cho đến khi dùng.

Có thể bạn muốn đọc thêm: Quy trình chăm sóc da sau peel hiệu quả và sản phẩm khuyên dùng, top 7 lưu ý sau khi peel da 

4. Tế bào gốc từ máu dây rốn 

Máu dây rốn có rất nhiều tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic stem cells – HSCs), đã được xác định là có thể sử dụng cho cấy ghép tế bào gốc tạo máu thay thế cho việc cấy ghép tủy xương trước đây. Giống với tế bào MSCs gốc từ mô dây rốn, tế bào gốc máu dây rốn cũng phải được thu thập và lưu trữ ngay sau khi em bé được sinh ra. 

Tế bào gốc tạo máu từ máu dây rốn đã được ứng dụng trong việc điều trị trên 80 loại bệnh khác nhau. Hiện nay, FDA (Cơ quan quản lý thực phẩm và thuốc của Hoa Kỳ) đã chấp thuận việc ứng dụng tế bào gốc từ máu dây rốn trong điều trị nhiều loại bệnh nan y ảnh hưởng đến hệ thống tạo máu. 

5. Tế bào gốc đa năng cảm ứng 

Tế bào gốc đa năng cảm ứng (Induced Pluripotent Stem Cells – iPSC) hay thường gọi là tế bào gốc đa năng sinh học, là loại tế bào được cấu tạo nên từ loại tế bào soma hay tế bào sinh dưỡng đã được lập trình trở lại thành tế bào gốc thông qua cảm ứng bởi các nhân tố chuyển mã. 

Tế bào iPSC có tiềm năng ứng dụng vô cùng to lớn, tuy vậy, chi phí sản xuất rất cao, hiện nay hầu hết cũng đang ở giai đoạn nghiên cứu. 

Các ứng dụng của tế bào gốc 

1. Trong sinh học tế bào:

Tế bào gốc là loại tế bào đa năng có khả năng biến đổi trở thành các loại tế bào khác trong cơ thể con người. Vì thế, chức năng của tế bào gốc là hoạt động như một cơ chế tái sinh, thay thế cho tế bào đã tổn thương hay tế bào già cỗi. 

Tạo các tế bào mới nhằm thay thế cho tế bào bệnh, điều trị bệnh: Tế bào gốc được sử dụng nhằm tái tạo, thay thế, bổ sung thêm các tế bào đã phát triển sai lệch gây bệnh hoặc các tế bào đã lão hoá, tổn thương. 

Do đó, hiện nay tế bào gốc đang được sử dụng nhằm điều trị nhiều bệnh lý hiểm nghèo, bệnh nan y. Trong tương lai, tế bào gốc cũng được kì vọng có thể phát triển các mô mới, sử dụng trong phẫu thuật và y học hiện đại. 

2. Hỗ trợ nghiên cứu cơ chế bệnh lý: 

Công dụng của tế bào gốc có thể hỗ trợ các nhà nghiên cứu y học tăng cường khả năng hiểu biết các cơ chế bệnh lý bằng việc nghiên cứu về tế bào gốc có thể biệt hoá từ các tế bào khác trong cơ thể ví như tế bào não, màng tim, tuỷ, xương, . .. qua đó tìm hiểu kỹ về các cơ chế gây bệnh cũng như xác định tác nhân gây bệnh và tiên lượng bệnh. 

3. Nghiên cứu, phát triển các loại thuốc: 

Nhờ có nuôi cấy tế bào, quá trình nghiên cứu và phát triển các loại thuốc sẽ được rút ngắn hơn nhiều. Công dụng của tế bào gốc là để kiểm tra hoạt tính của tế bào mới cũng như nghiên cứu tác dụng của thuốc, kiểm tra liệu thuốc có tác động được lên từng tế bào của cơ thể không, liệu tế bào có bị tổn thương gì không. 

4. Tế bào gốc chữa được những bệnh như thế nào? 

Hiện nay, công nghệ tế bào gốc có thể được ứng dụng vào nghiên cứu và chữa trên 80 loại bệnh khác nhau, có thể kể đến các bệnh tiêu biểu sau: 

• Tổn thương tuỷ sống 
• Đái tháo đường loại 1 
• Bệnh Parkinson 
• Bệnh Alzheimer 
• Các bệnh tim mạch 
• Đột quỵ 
• Bỏng 
• Ung thư 
• Viêm xương khớp 
• Đau tuỷ 
• Xơ cứng teo cơ 1 bên  …. 

Quy trình lưu trữ tế bào gốc 

Dịch vụ lưu trữ tế bào gốc: Tuỳ theo trung tâm hay ngân hàng lưu trữ tế bào gốc mà quy trình và dịch vụ lưu trữ tế bào gốc có thể có sự khác biệt. Tuy nhiên, các bước lưu trữ tế bào gốc hay qui thường như nhau.  

Tư vấn và kiểm tra sức khỏe: Bạn sẽ được các bác sĩ tư vấn cụ thể những quyền lợi cùng các rủi ro xoay quanh việc lưu trữ tế bào gốc và ứng dụng công nghệ tế bào gốc. Các bác sĩ có thể yêu cầu kiểm tra sức khoẻ của bạn nhằm đánh giá sự tương thích với việc lưu trữ tế bào gốc. Đối với việc lưu trữ tế bào gốc từ máu và mô dây rốn của bé sơ sinh, người mẹ là đối tượng đã được kiểm tra sức khoẻ trước đó. 

Ký hợp đồng lưu trữ: Bạn sẽ được tư vấn, giải đáp cụ thể tất cả các vấn đề thắc mắc, trước khi 2 bên tiến hành ký kết hợp đồng lưu trữ. 

Thu thập tế bào gốc và lưu trữ: Khi bạn chuyển dạ và tới bệnh viện sinh con, đội ngũ kỹ thuật sẽ có mặt để thu thập máu và mô dây rốn. Sau đó, mẫu sẽ được đưa về kho lưu trữ và bảo quản theo quy trình khắt khe nhất, bảo đảm an toàn mẫu tế bào gốc. 

Mẫu tế bào lưu trữ cùng dữ liệu khách hàng sẽ được bảo vệ tuyệt đối. Khi khách hàng có nhu cầu sử dụng tế bào gốc làm thuốc chữa bệnh, tế bào gốc sẽ được rã đông, tăng sản sinh và ứng dụng điều trị theo các phương pháp khác nhau. 

Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh 

Tính đến thời điểm hiện nay, công nghệ tế bào gốc được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực của y học, từ hỗ trợ điều trị hiếm muộn đến các trường hợp bệnh nặng, bệnh nan y. 

1. Ứng dụng tế bào gốc trong hỗ trợ thụ tinh trong ống nghiệm 

Thụ tinh trong ống nghiệm là phương pháp hỗ trợ hiệu quả đối với các đôi nam nữ vô sinh. 

Trứng được lấy từ cơ thể người phụ nữ còn tinh trùng được lấy từ cơ thể người nam giới sẽ phối hợp bên ngoài cơ thể, tạo nên tinh trùng và cấy trực tiếp vào trong tử cung của người phụ nữ. Quá trình thụ thai vô cùng khó khăn vì bị tác động từ rất nhiều nhân tố. 

Tế bào gốc được sử dụng trong lĩnh vực sinh sản giúp hỗ trợ việc tăng quá trình sản sinh tinh trùng cho đàn ông cũng như thúc đẩy quá trình làm tổ của phôi thai tại tử cung người phụ nữ. Qua đó tăng cường tác dụng của quá trình hỗ trợ thụ thai cho các đôi nam nữ hiếm muộn. 

Có thể bạn muốn đọc thêm: Cách chăm sóc da sau treatment đúng cách và hiệu quả, top 3 sản phẩm nên dùng sau khi treatment

2. Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị lupus 

Lupus ban đỏ toàn thân là một bệnh tự miễn, làm tổn hại nhiều bộ phận trong cơ thể bao gồm xương, khớp, tim, phổi, dây thần kinh, . .. 

Bên cạnh các phương pháp điều trị như sử dụng thuốc ức chế hệ miễn dịch, ghép thận (nếu người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối, . ..) thì ngày nay, ghép tế bào gốc đang được nghiên cứu trở thành một phương pháp mới điều trị hữu hiệu chứng bệnh này. 

Có 2 phương pháp ghép tế bào gốc điều trị lupus ban đỏ là ghép tế bào gốc tạo máu và ghép tế bào gốc trung mô miễn dịch. Trong điều trị, phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu có tỷ lệ thành công cao hơn. 

Tuy nhiên, kinh phí cho phương pháp này khá đắt đỏ. Liệu pháp dựa trên tế bào gốc nội mô cũng có một số tác dụng tốt và nhìn chung là lành tính. 

3. Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị khớp gối 

Với người bị bệnh viêm khớp đầu gối, có thể sử dụng tế bào gốc cấy vào khớp để giảm viêm và phục hồi chức năng khớp. Hiện nay, chủ yếu là hai phương pháp điều trị khớp sử dụng tế bào gốc chiết xuất từ mô thực vật hoặc tế bào gốc đồng loài từ mô dây rốn. 

4. Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị ung thư 

Tế bào gốc tạo máu đã được ứng dụng hết sức thành công trong điều trị ung thư bạch cầu. Liệu pháp này chẳng những đã giúp cứu chữa được nhiều bệnh nhân thoát khỏi ung thư, thậm chí họ có thể sống không bệnh tật, trở thành những người khoẻ mạnh. Với ung thư thể lỏng, các liệu pháp dựa trên tế bào cũng gặt hái được một số thành công đáng kể thông qua sử dụng liệu pháp tế bào gốc phối hợp với các liệu pháp hoá chất, xạ trị. Trong tương lai, liệu pháp dựa trên tế bào gốc sẽ có nhiều tiến bộ hơn nữa trong lĩnh vực này. 

5. Ứng dụng tế bào gốc điều trị bệnh tiểu đường (type I, type II) 

Việc ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong việc điều trị bệnh tiểu đường được xem là phương pháp điều trị tiểu đường có tính chất đột phá. Các tế bào gốc sẽ được biệt hoá trở thành tế bào sản sinh insulin cũng như ngăn chặn việc sản xuất insulin tại mô ngoại vi. 

Ngoài ra, tế bào gốc cũng hỗ trợ kích thích quá trình tái sinh của các tế bào mới trong tuyến tụy và tế bào tuỵ khoẻ mạnh, tạo “lá chắn” giúp bảo vệ tế bào tuỵ trước stress oxy hóa làm tổn thương tế bào. 

6. Ứng dụng tế bào gốc trong điều trị rối loạn cương dương 

Rối loạn cương dương bắt nguồn do nhiều yếu tố bao gồm tiểu đường, bị thương tích mạch máu, thiếu hụt hormone, chấn thương thần kinh, quá trình lão hoá, . .. Có thể ứng dụng tế bào gốc trong việc hồi phục dây thần kinh và hệ thống mạch máu, tái sinh các cơ quan, cải thiện tình trạng rối loạn cương dương của người bệnh. 

Nhìn chung, việc nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong y học được dự báo sẽ trở thành xu thế mới trong thời gian ngắn sắp đến. Hy vọng bài viết trên đã trang bị cho bạn những kiến thức cần thiết về các câu hỏi tế bào gốc là gì, tác dụng của tế bào gốc thế nào và công nghệ tế bào gốc phát triển ra làm sao.

Có thể bạn muốn đọc thêm: 3 nhóm hoạt chất ứng dụng trong tiêm meso điều trị lão hóa, trắng da và sẹo lõm