Ung thư da là gì? 1 số dấu hiệu nhận biết cũng như nguyên nhân dẫn đến ung thư da 

Ung thư da là gì? Ung thư da là quá trình phát triển bất thường, không ổn định của lớp tế bào biểu mô da bao phủ mặt ngoài cơ thể. Việc phát hiện, chữa trị bệnh từ rất sớm có cơ hội sống sót trên 5 năm hơn 90%. 

Ung thư da là gì? 

Ung thư da là hiện tượng các tế bào da phát triển ngoài tầm kiểm soát. Đây là bệnh lý nguy hiểm và có xu hướng phổ biến hơn đối với người phụ nữ da trắng. Người da đen và da màu có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn. 

Tỷ lệ mắc ung thư da ác tính có liên quan hầu hết đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc có nguy cơ bị rám nắng. Đây là các yếu tố, nguy cơ có thể biến đổi, điều cần thiết là mỗi người nên sớm ý thức việc phòng bệnh nhằm tránh mắc các bệnh lý ác tính. 

Các loại ung thư da 

Có nhiều lớp da nhưng lớp biểu bì (lớp trên hoặc lớp ngoài) và lớp đáy (lớp dưới hoặc lớp giữa) là hai lớp chính. Lớp biểu bì được tạo nên bởi 3 loại tế bào. 

Tế bào vảy: là lớp cực mỏng và có dạng tròn tạo nên lớp trên cùng của biểu bì. 

Tế bào đáy: là lớp có dạng hình dẹt nằm dưới tế bào vảy. 

Tế bào hắc tố: Chúng là nhóm tế bào tạo ra hắc tố, nằm ngay phía dưới của lớp biểu bì. Melanin là các sắc tố khiến làn da có màu sắc khác nhau. Các tế bào hắc tố sẽ tạo ra nhiều sắc tố hơn khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Càng nhiều sắc tố thì da sẽ có màu sắc đậm hơn. 

Ung thư da bắt đầu từ lớp da nào thì sẽ được gọi theo tên riêng của lớp da đó. Có hai loại ung thư da: ung thư da không hắc tố và ung thư da hắc tố. 

Ung thư da không hắc tố 

Ung thư da không hắc tố là loại ung thư da không phải tế bào hắc tố ác tính. Ung thư da không hắc tố bao gồm ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư biểu mô tế bào đáy. 

Ung thư biểu mô tế bào vảy: Ung thư tế bào vảy là loại ung thư liên quan đến các tế bào nằm sâu ở ngoài cùng của lớp biểu bì, như da, hoặc phổi. Khi ung thư hình thành trên da nó được coi là ung thư da tế bào vảy. 

Ung thư biểu mô tế bào đáy: Là loại ung thư bắt đầu ở lớp tế bào đáy của da. 

Ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư biểu mô tế bào đáy là hai loại ung thư da phổ biến nhất, bắt đầu tuần tự từ lớp đáy và lớp vảy của da. 

Loại ung thư da này ít khi gây đau đớn nhưng chữa trị qua phẫu thuật ít gây đau đớn và biến dạng làn da. 

Ung thư da không hắc tố ác tính xảy ra nhất trên các phần của cơ thể thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời bao gồm đầu, mặt, vai và cánh tay. Điều này có thể thấy rằng việc tiếp xúc với tia UV trong thời gian dài, có thể là một phần lý do chính. 

Ở một vài nước, có thể cảm thấy mối tương quan rõ rệt về tỷ lệ mắc ung thư da không phải khối u hắc tố ác tính đang gia tăng, và cường độ bức xạ tia cực tím cao hơn. 

Ung thư da hắc tố ác tính  

Đây là loại ung thư da bắt đầu từ các tế bào hắc tố. Trong số các loại ung thư da, ung thư hắc tố gây ra nhiều trường hợp chết nhất và có khả năng lây lan đến các phần khác của cơ thể, thậm chí là các bộ phận sinh dục. 

Việc phát hiện loại ung thư da có nhiều cơ hội thành công hơn so sánh với ung thư da không hắc tố. 

Nhiều bằng chứng chỉ ra rằng khả năng mắc khối u ác tính liên quan với các yếu tố gia đình và di truyền cũng như việc tiếp xúc với tia tử ngoại. 

Xem thêm: Ung thư vú sẽ như thế nào? Dấu hiệu, nguyên nhân và 1 số cách phòng ngừa

Các loại ung thư da hiếm gặp khác 

Ung thư da tế bào Merkel: Loại ung thư da hình thành bởi quá trình phát triển vượt ngưỡng của các tế bào Merkel. Đây là loại ung thư ít gặp và cực kỳ nghiêm trọng, do tốc độ di căn diễn ra cực nhanh chóng. 

Ung thư tế bào da: Ung thư hình thành khi số lượng tế bào bạch cầu trên da phát triển bất thường. Tế bào bạch cầu tham gia bảo vệ cơ thể trước nhiễm khuẩn và bệnh tật, là một bộ phận của miễn dịch. 

Kaposi sarcoma: Đây là khối u da ác tính thường không biểu hiện triệu chứng trong giai đoạn đầu. Khi di căn có thể gây ra các khối u hoặc mảng da màu nâu, đỏ hoặc tím. Các triệu chứng khác thường có trên mặt, tay chân hoặc bộ phận sinh dục và xung quanh hạch bạch huyết. 

Dày sừng actin: Là một loại bệnh ung thư da thuộc dạng biểu mô tế bào vảy. Có thể chuyển biến sang ác tính nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Mảng da nhỏ có màu sắc hồng, đỏ hoặc nâu là các triệu chứng hay gặp của ung thư da. 

Dấu hiệu ung thư da 

Khi xuất hiện bất cứ mảng mới hoặc biến đổi bất thường trên da xuất hiện trong hai tuần trở đi, mọi người không nên chủ quan. Ung thư da thông thường không có triệu chứng trong giai đoạn đầu, nhưng các triệu chứng có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào. 

Các triệu chứng ung thư da có thể bao gồm: 

Tổn thương mới trên da hoặc biến đổi kích cỡ, hình dạng hoặc màu sắc. Những điều này có thể khác nhau rất nhiều nên không có cách chính xác nào mô tả ung thư da trông thế nào; 

• Bị sưng hoặc đau nhức;  
• Vết loét không liền mà chảy máu hoặc có vảy; 
• Đỉnh da xuất hiện vết sưng nhẵn bóng màu đỏ hoặc màu da; 
• Đốm đỏ thô ráp hoặc có vảy có thể nhìn rõ trên da; 
• Khối u có viền nhô lên và bóc da nông hoặc chảy máu; 
• Da xuất hiện các dấu hiệu giống mụn cóc; 
• Da xuất hiện một đốm tương tự với vết loét không có đường viền rõ ràng. 

Ngoài ra, các triệu chứng ung thư da có thể khác nhau phụ thuộc vào loại ung thư da và khu vực trên da. Dưới đây là những mô tả chi tiết cho từng triệu chứng khác nhau ảnh hưởng đến từng loại ung thư da riêng biệt. 

Triệu chứng ung thư biểu mô tế bào đáy 

Ung thư da chủ yếu xuất hiện trên khuôn mặt, vai, cánh tay, cẳng chân, miệng và bàn tay. Đây là những nơi tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, cũng có thể xuất hiện tại các vị trí khác. 

Các dấu hiệu của ung thư biểu mô tế bào đáy có thể bao gồm: 

Vết sưng giống san hô hoặc sáp trên da; 

Mảng lõm, lồi hoặc tương tự mụn trên da; 

Vết loét chảy máu, không liền vĩnh viễn hoặc tái phát. 

Triệu chứng ung thư biểu mô tế bào vảy 

Loại ung thư da này cũng có khuynh hướng phát triển tại những khu vực tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Trong một vài trường hợp, ung thư biểu mô tế bào vảy có thể tác động đến những vùng không tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Điều này cũng chính xác ở những người có tông màu da tối hơn. 

Các dấu hiệu của ung thư biểu mô tế bào vảy có thể bao gồm: 

Một vết sưng to, đỏ; 

Tổn thương có vảy hoặc đường viền không đồng đều; 

Tổn thương da đau đớn hoặc ngứa ngáy. 

Triệu chứng khối u hắc tố ác tính 

U hắc tố ác tính có thể xảy ra tại bất kỳ vị trí trên da và có thể phát triển thành nốt ruồi. 

Ở những người có làn màu da sẫm màu hơn, khối u hắc tố ác tính có khuynh hướng xuất hiện dưới mu bàn tay hoặc lòng cẳng chân. 

Xem thêm: Công nghệ nâng cơ trẻ hóa Hifu, liệu có thực sự an toàn? 8 lưu ý khi sử dụng phương pháp này

Dấu hiệu của khối u hắc tố ác tính sẽ bao gồm: 

Sự biến đổi màu sắc của nốt ruồi; 

Phát triển nốt ruồi to, hoặc có các góc cạnh không đồng đều; 

Tổn thương tối màu trên niêm mạc (lưỡi, cổ họng, miệng hoặc hậu môn) hoặc móng tay và ngón chân. 

Nguyên nhân ung thư da:

Nguy cơ cao nhất của ung thư da là bức xạ từ tia cực tím của ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, ung thư da cũng có thể từ các yếu tố nguy cơ dưới đây: (6) 

Người có nhiều nốt ruồi không nổi: Đây là yếu tố nguy cơ cao nhất của khối u hắc tố ác tính đối với những người có làn da trắng. U hắc tố ác tính nghiêm trọng hơn đối với những người có da màu trắng, mắt xanh và mái tóc đỏ hoặc vàng; 

Người có tiền sử về rám nắng; 

Tiếp xúc với thuỷ ngân và các hợp chất asen khác 

Làm việc dưới độ cao: Tia cực tím mạnh hơn ở độ cao tăng (do lớp không khí mỏng hơn và độ cao cao hơn không thể hấp thụ tia cực tím tốt hơn dưới mặt nước biển). Những người lao động dưới độ cao và ngoài trời có nguy cơ ung thư da cao hơn; 

Vĩ độ: Các ánh nắng mặt trời tốt nhất nằm gần xích đạo, và những người ở càng gần xích đạo nguy cơ ung thư da càng cao; 

Tiếp xúc nhiều lần với tia X; 

Sẹo do bệnh tật và chấn thương; 

Ức chế di truyền, chẳng hạn như đối với những người đã cấy ghép thận; 

Giới tính nam; 

Tuổi tác; 

Tiền sử ung thư da; 

Một số bệnh lý da khác thường mắc, ví dụ như bệnh nevus tế bào đáy (bệnh Gorlin) hoặc viêm da dị ứng (XP); 

Hút thuốc lá (gây gia tăng nguy cơ ung thư tế bào vảy, đặc biệt là trên môi). 

Cách chẩn đoán bệnh ung thư da 

Để chẩn đoán ung thư da, các phương pháp phổ biến nhất là kiểm tra sức khoẻ tổng quát, hỏi bệnh sử bản thân và gia đình. Sau đó, bác sĩ có thể đánh giá mức độ tổn thương thông qua nội soi da, sinh thiết và đánh giá mô bệnh học. 

Sinh thiết là loại bỏ một số lượng ít mô được quan sát dưới kính hiển vi. Tổn thương da nghi ngờ được loại bỏ, thường là sau khi gây tê tuỷ sống được sử dụng để làm tê khu vực. Bác sĩ cũng sẽ loại bỏ một vùng mô lành tính gần tổn thương. 

Mẫu được rút ra trong khi sinh thiết sau đó được xét nghiệm nhằm kiểm tra liệu đó có thực sự là ung thư da hay không. Sau đó, các bác sĩ sẽ đánh giá từng tế bào, mô và sinh thiết nhằm chẩn đoán bệnh. 

Cách điều trị ung thư da 

Các phương pháp điều trị ung thư da có thể bao gồm: 

Phẫu thuật 

Là việc loại bỏ vùng da ung thư và có thể hoá hoặc xạ trị sau phẫu thuật nhằm ngăn chặn quá trình tế bào ung thư phát triển. Có nhiều phương pháp phẫu thuật khác bao gồm phẫu thuật đông lạnh với nitơ lỏng, phẫu thuật cắt lọc da, phẫu thuật Mohs, nạo và điện cực. 

Hoá trị liệu 

Các thuốc ngăn chặn tế bào ung thư phát triển có thể được sử dụng thông qua đường uống, thoa tại chỗ hoặc truyền tĩnh mạch. Hoá trị có thể gây ra các phản ứng phụ bao gồm rụng tóc, buồn nôn, rối loạn nội tiết. .. 

Liệu pháp quang động 

Ánh sáng laser phối hợp với các loại thảo dược giúp tiêu diệt các tế bào ung thư. 

Xạ trị 

Là phương pháp sử dụng các chùm tia sáng tần số cao được đưa vào cơ thể để tiêu diệt các tế bào ung thư. 

Liệu pháp sinh học 

Hệ thống miễn dịch của cơ thể người bệnh được kích hoạt để chống lại các tế bào ung thư. 

Liệu pháp miễn dịch 

Hệ thống miễn dịch của người bệnh được kích hoạt bởi một loại thuốc giúp tiêu diệt các tế bào ung thư. 

Chế độ ăn uống đối với người bị bệnh ung thư da 

Đến nay không có khuyến cáo cụ thể nào đối với vấn đề ăn uống cho bệnh nhân ung thư. da. Tuy nhiên, người bệnh cũng nên hạn chế sử dụng các thực phẩm có thể gây dị ứng da nhằm hạn chế các tổn thương khi da đang suy giảm. 

Tuỳ cơ địa từng người, loại thực phẩm gây dị ứng có thể khác nhau, chẳng hạn có người bị dị ứng trứng, các loại hải sản, thức ăn đặc, người bình thường thì bị dị ứng với một số loại rau, quả. 

Ngoài ra, người bệnh cần hạn chế sử dụng các thực phẩm chế biến sẵn, uống rượu bia, hút thuốc lá, uống nước đá. .. bởi sẽ không tốt đối với sức khỏe nói chung. 

Nếu ung thư da liên quan với vùng miệng, cổ họng, các thực phẩm, thức ăn lỏng như canh, cháo, bún, bánh phở. .. có thể có lợi. 

Xem thêm: Tái tạo vú sau điều trị ung thư như thế nào? 1 số quy trình và chỉ định

Cách phòng tránh bệnh ung thư da 

Muốn giảm thiểu nguy cơ gặp bệnh ung thư da, cách tốt nhất là cần hạn chế để da tiếp xúc nhiều với tia nắng mặt trời và các nguồn tia UV khác, bao gồm: 

Hạn chế phơi nắng;

Hạn chế đi ra ngoài trời vào khung thời gian tia cực tím hoạt động cao, tại Việt Nam là khoảng 10-14 giờ; 

Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên trên toàn thân. Nên thoa trước khi ra ngoài trời tối thiểu 10 phút và thoa lặp lại mỗi 30 phút một lần nếu hoạt động ngoài trời; 

Nên dùng kem chống nắng (loại chuyên dụng chống tia UV), dùng mũ kín vành; 

Nên dùng quần áo nhạt màu thay vì sẫm màu khi ra đi ngoài nắng bởi màu đen sẽ hấp thụ tia cực tím mạnh hơn; 

Đeo kính mát, loại chống tia cực tím 100% khi ra đi ngoài nắng; 

Thăm khám sức khỏe định kỳ mỗi năm ít nhất một lần và 2 lần đối với người có yếu tố nguy cơ; 

Đến bệnh viện ngay khi xuất hiện các tổn thương trên da không rõ lý do và điều trị sau 2 tuần không thuyên giảm. 

Ung thư da có thể lành tính hoặc ác tính nhưng cần được điều trị sớm nhằm phòng ngừa tế bào ung thư tái phát hoặc nguy cơ di căn dẫn đến tử vong. 

Người bệnh nên đến ngay bệnh viện nếu trên da xuất hiện các triệu chứng bất thường kéo dài hơn vài tuần không biến mất hoặc nốt ruồi phát triển to bất thường, đồng thời có sự xuất hiện của các mạch máu xung quanh nốt ruồi. .. để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Tư vấn chuyên môn bài viết:

TS.BÁC SĨ NGUYỄN HỮU QUANG

Phó trưởng khoa tạo hình thẩm mỹ

Ngôn ngữ giao tiếp: Tiếng Việt, Tiếng Nga

Đặt Lịch Hẹn Xem Hồ Sơ